Sông Bán Thuý xanh biếc

Quê hương tôi có con sông Xanh Biếc….

Câu thơ ai cũng nhớ từ thuở học trò. Làng Vân Chàng trải dài dọc theo sông Bán Thuý từ bãi Thẹn đến xóm Miếu. Mùa lũ sông đỏ cuộn phù sa nhưng mùa thu nước sông xanh biếc gợn mây trời, thật xứng danh là sông Bán Thuý. Có lẽ do sông chỉ xanh biếc vào mùa thu nên tiền nhân đặt tên cho là Bán Thuý…Nửa xanh biếc.

Trong cuốn “ Nghệ An ký “ của cụ Hoàng Giáp Bùi Dương Lịch viết và Viện Hán Nôm xuất bản năm 2004 trang 195 có đoạn viết là : Sông Bán Thuý bắt nguồn từ dãy núi Trà Sơn, chảy dọc trong địa phận tổng Lai Thạch huyện La Sơn ( Đức Thọ ), qua xã Nguyệt Ao ( Kim Lộc ) chảy về xã Phúc Hải ( Thuận Lộc ) rồi ngược theo hướng bắc qua Độ Liêu, Quang Chiêm, Vân Chàng, Yên Hồ, Minh Lương và đổ ra sông Lam ở làng Vĩnh Đại ( Đức Vĩnh ).

Sông Bán Thuý có nhiều nhánh. Con hói Trai bắt nguồn từ núi Trà Sơn xã Phú Lộc chảy qua Đức Thanh nhập với hói Trúc từ Bùi Xá về, qua Đức Thuỷ, Thái Yên và đổ ra sông Bán Thuý ở Bãi Thẹn Vân Chàng. Hói Vạn Thuý bắt nguồn từ núi Trà Sơn xã Gia Hanh chảy qua Song Lộc và Kim Lộc, nhập với sông Bán Thuý ở xã Thuận Lộc. Qua Minh Lương có sông Đò Hào là một chi của sông La nhập vào sông Bán Thuý.

Làng Phúc Lộc tổng Lai Thạch cũ là ngã ba sông, nhánh chảy ra bắc là sông Bán Thuý, nhánh chảy vào nam qua Nghèn và đổ ra biển ở cửa Sót Thạch Hà là sông Hà Hoàng ( Sông Nghèn ).

Qua mỗi làng con sông Bán Thuý lại được gọi theo tên làng đó…Sông Đò Dào, sông Đò Trai, sông Minh Lương ( Trung Lương cũ )…Bây giờ người ta quen gọi là sông Minh nhưng có lẽ tên đẹp nhất và được ghi vào trong sử sách là sông Bán Thuý…Nửa xanh Biếc…

Qua sông Bán Thuý có nhiều con đò : Đò Phúc Lộc, đò Hói, đò Dào ( Giao Tác ), đò Trai, đò Dè với câu chuyện cảm động về sự học của Tiến sỹ Lê Đắc Toàn. Đến Minh Lương có cầu qua Kẻ Dè Yên Hồ.

Chẳng biết nước có giữ ngày, giữ tháng
Giữ bao nhiêu kỷ niệm giữa dòng trôi?
Hỡi con sông đã tắm cả đời tôi!
Tôi giữ mãi mối tình mới mẻ

…..

Tôi sẽ về sông nước của quê hương
Tôi sẽ về sông nước của tình thương